سعید شیخ‌زاده

اول کارگردانی صدا، بعد کارگردانی تصویر!

اول کارگردانی صدا انجام می‌شود و بعد کارگردانی تصویر. با این روش صدا خیلی به تصویر کمک می‌کند و بچه‌های انیماتور می‌توانند خیلی بهتر پیش بروند.

---

بی‌اغراق یکی از مهم‌ترین بخش‌های هر انیمیشنی دوبله آن است و مخاطب ایرانی با دوبله‌های رنگارنگی که از سال‌ها قبل سلیقه‌اش را تربیت کرده، به خوبی ارتباط برقرار می‌کند و یا دوبله ضعیف را پس می‌زند. این مسئله نه تنها در ایران بلکه در کل جهان به قدری پر اهمیت است که از قدیم ستاره‌های هالیوود برای گویندگی به جای شخصیت‌های مختلف استخدام می‌شدند. در سال گذشته که انیمیشن روزگار خوبی را در کشورا سپری کرده مسئله دوبله بیش از پیش مهم شده است و با توجه به چشم‌انداز تولیدات انیمیشن سینمایی کشور در سال‌های آینده صنعت صداپیشگی نیز باید ارتقا یابد. به همین خاطر به سراغ سعید شیخ‌زاده مدیر دوبلاژ انیمیشن سینمایی لوپتو رفتیم تا از اهمیت دوبلاژ انیمیشن‌های سینمایی و چالش‌هایش سوال بپرسیم.

ما در سال‌های اخیر اکران‌های موفقی در حوزه کودک و نوجوان داشتیم و کماکان روند رو به رشد صنعت انیمیشن را هم شاهد هستیم. از آنجایی که مهم‌ترین بخش انیمیشن، گویندگی و دوبله است، مایل بودیم مصاحبه‌ای را با جنابعالی به عنوان یکی از بزرگ‌ترین مدیردوبلاژهای کشور انجام بدیم.

به عنوان اولین سوال لطفا بفرمایید که چه تفاوتی بین گویندگی انیمیشن‌های ایرانی و دوبله انیمیشن‌های خارجی وجود دارد؟

اساسا سبک کار کردن و اجرا انیمیشن ایرانی و خارجی با یکدیگر متفاوت است. ما انیمیشن خارجی را داریم و صدای گوینده‌اش را هم داریم و صدا را می‌شنویم. پس کلی ایده برای انجام آن داریم. ولی کار برای انیمیشن ایرانی به خصوص در بخش سینمایی به این صورت است که کلا بعد از آماده شدن فیلمنامه، مدیر دوبلاژ با کارگردان وارد بحث و مذاکره می‌شوند تا شخصیت‌ها را پیدا کنند و صداها را بسازند. بعد دنبال صداپیشه‌ها می‌روند تا اول از همه آنها کار را اجرا کنند و بعد انیمیشن را بسازند. ما در سال‌های اخیر به این شکل کار کردیم. ما ابتدا شخصیت‌ها را پیدا کریم و کارها را ضبط کردیم. به نوعی می‌توان گفت که کارگردانی صدا انجام دادیم. در کارگردانی صدا، هرکدام از صداپیشه‌ها نقش خودشان را اجرا می‌کنند و بعد اینها کنار یکدیگر چیده می‌شود و بعد دوستان شروع به ساخت انیمیشن می‌کنند. به این شکل، اجرا طبیعی‌تر می‌شود و حس واقعی‌تری را به مخاطب می‌دهد. دراصل می‌توان می‌گفت این صدا است که به تصویر کمک می‌کند.

یعنی اول کارگردانی صدا انجام می‌شود و بعد کارگردانی تصویر؟

بله، با این روش صدا خیلی به تصویر کمک می‌کند و بچه‌های انیماتور می‌توانند خیلی بهتر پیش بروند.

برای انتخاب صداپیشه، به این مسئله توجه می‌کنید که چقدر صدا معروف است؟

بله، قطعا. این خیلی مهم است که صدا، صدای شناخته‌شده‌ای باشد. هم از جهت اجرایی بهتر است و هم از جهت اینکه خوب بیننده‌ها بیشتر دوست دارند. البته این مسئله درصورتی است که صدا به شخصیت بخورد. اول باید خود شخصیت‌ها تحلیل بشوند و ببینیم که چه صدایی برایشان مناسب‌تر است و آن صدا را برایشان انتخاب کنیم.

در انتخاب صدای مناسب‌، نظر نهایی با چه کسی است؟

مدیردوبلاژ پیشنهادهای خودش را می‌دهد ولی نظر نهایی، نظر کارگردان است. کل انیمیشن برای کارگردان و به اسم اوست و باید بپذیریم که ایشان حرف آخر را می‌زنند.

اینکه صدا، معروف باشد، چقدر برای بچه‌ها مهم است؟ اگر کار صدای معروفی نداشته باشد، استقبال بچه‌ها کم می‌شود؟

اصولا بچه‌ها دنبال صدای غریبه و آشنا نیستند و اساسا دنبال ستاره‌ها نیستند. بچه‌ها دنبال یک کیفیت واقعی می‌گردند. هرچه شما به ادبیات کودک نزدیک‌تر باشید و کار واقعی‌تر باشد، استقبال مخاطب بیشتر است. این مسئله همان چیزی است که مدیردوبلاژ و کارگردان باید خیلی با هم درباره‌اش بحث کنند. آنچه مهم است این است که کاری را واقعی و با جان و دل به بچه‌ها تحویل بدهیم و این مسئله باعث می‌شود که بچه، کار را دوست داشته باشد و بیننده‌اش شود. بچه‌ها دوست دارند که با عقل و منطق باهاشان جلو برویم. متاسفانه ما اکثر مواقع در برخوردها و کارهای سینمایی که تولید می‌کنیم، بچه‌ها را دست‌کم می‌گیریم. می‌خواهیم که یک کار ساده و دم‌دستی برای بچه‌ها تولید کنیم. درصورتی که بچه‌ها خیلی بیشتر می‌فهمند. الان در جهان کارهایی تولید می‌شود که دارای قصه‌های بسیار پیچیده هستند. اما بچه‌ها به راحتی این داستان‌ها را تحلیل می‌کنند؛ اما بزرگ‌ترها نمی‌توانند این کار را بکنند. بنابراین ما نباید با بچه‌ها خیلی در سطح پایین برخورد کنیم.

در سال‌ها فعالیت‌تان، با چه کسانی سابقه همکاری داشتید؟

من با همه گویندگان و حتی بازیگرهای بزرگ و خوبمان کار کردم و دعوتشان کردم تا در انیمیشن‌های ساخت ایران، صحبت کنند. در انیمیشن‌های خارجی که خیلی بیشتر و در انیمیشن‌های ایرانی که موضوع بحثمان هست هم حضور پیدا کرده‌اند. بزرگانی مانند ناصر طهماسب، زنده‌یاد بهرام زند، زنده‌یاد حسین عرفانی، خانم زهره شکوفنده سایر بزرگان این حرفه

با افراد کم‌تجربه و یا حتی کسانی که کار اولشان بوده هم همکاری داشتید؟

بله، ما تلفیقی از نسل قدیم و نسل میانه و نسل جدید داریم و این باید در کار باشد. اتفاقا نسل جدیدمان هم خیلی خوب هستند و هم خیلی کمک‌کننده. حتی مواردی بوده است که نقش اصلی کارمان را از بچه‌های نسل جدید انجام داده‌اند.

کار کردن با این افراد سخت نبوده است؟

نه اصلا. اتفاقا زبان همدیگر را خوب می‌فهمیم. به هرحال جهان عوض می‌شود و نسل‌های جدید می‌آیند و با این نسل جوان کارکردن، بسیار لذت بخش است.

به عنوان کسی که در این حوزه صاحب تجربه‌اید، چه آینده‌ای را برای صنعت انیمیشن کشور و به خصوص گویندگی می‌بینید؟

ما در حوزه انیمیشن و به خصوص صدا، خیلی خیلی خیلی جلوتر از جایی هستیم که الان شما کارها را می‌بینید. این خیلی‌ها واقعی هستند. ما یک کاری را خیلی باکیفیت‌تر از آن کاری که الان می‌بینید، می‌توانیم انجام بدهیم. ولی متاسفانه چون سرمایه‌گذاری انجام نمی‌شود، به خاطر هزینه‌ها مجبوریم که از کیفیت‌ها کم کنیم. مشکل اینجاست وگرنه توانایی انیمیشن و خاصه بخش صدای ما، خیلی جلو است و سرآمد است. در بخش صدا که سال‌هاست همه می‌دانند در چه موقعیتی هستیم و بخش انیمیشن هم که ما مرتب با بچه‌های انیماتور کار می‌کنیم و می‌بینیم که به خاطر هزینه، کیفیت کارها پایین می‌آید. کسی که سرمایه‌گذاری می‌کند و کار را سفارش می‌دهد، می‌خواهد که کار کم کیفیت باشد. وقتی کار پرهزینه ولی با کیفیت بچه‌ها می‌خواهند انجام دهند، ازشان حمایت نمی‌شود و کار را نمی‌خرند و نمی‌خواهند که برایش هزینه کنند. بچه‌های انیمیشن ما همین الان دارند برای بزرگ‌ترین کارهای انیمیشن دنیا کار می‌کنند. در همین ایران کار می‌کنند و برای کشورهای مختلف دنیا می‌فرستند. اگر اینها را ببینید، متوجه می‌شوید که چقدر در انیمیشن جلو هستیم.

اصل این سرمایه‌گذاری را چه کسی باید انجام دهد تا این مسئله حل شود؟

مرکز صبا برای تلویزیون سال‌های زیادی است که این کار را انجام می‌دهد و کارشان هم خوب است. مثلا سریال جوان‌مردان که همیشه هم جزء کارهای خوب بوده و بنده هم مدیر دوبلاژش بودم، سریال بسیار پرهزینه‌ای است و خوب کار شده و ما هم در بخش صدا سعی کردیم خیلی کار را ارتقا بدهیم. چندسالی است که مشغول این کار هستیم و کیفیت کار هم مدام بهتر می‌شود. ولی ما لازم داریم در بخش خصوصی، حمایت بیشتری رخ دهد. یعنی از تهیه‌کننده‌ای که سرمایه‌گذاری کار کودک را انجام می‌دهد، باید حمایت شود. اینکه حمایت باید چگونه انجام شود، بحث بسیار طولانی است. ولی نکته اینجاست که اگر این حمایت احساس شود، افراد زیادی وارد کار کودک خواهند شد. دولت و بخش‌های زیرمجوعه‌اش می‌توانند وام‌هایی و شرایطی را برای تولید این کارها درنظر بگیرند. آن وقت همه کاری را که دوست دارند، می‌توانند با دل و جان انجام دهند.

با توجه به اینکه شما سابقه کار سریالی مث جوان‌مردان را هم دارید، بفرمایید که بین صداگذاری انیمیشن سریالی و سینمایی، چه تفاوتی وجود دارد؟

انیمیشن سینمایی حساسیت بسیار بالاتری دارد. اساسا به دلیل همین حساسیت بسیار بالا کار سینمایی، روش کارمان در این دو بخش کاملا متفاوت است. البته که تمام ریزه‌کاری‌ها را برای هردو انجام می‌دهیم. تفاوتش مثل تفاوت سریال و سینما است. همیشه کارهای سینمایی به نسبت سریالی، کارهای عمیق‌تر هستند و هزینه‌ای که برای یک کار سینمایی انجام می‌شود، قطعا برای یک سریال نمی‌شود.

شما به عنوان یک بزرگ‌تر در این حوزه، چه نکاتی را به نسل جوانی که می‌خواهند وارد کار شوند، می‌کنید؟

خیلی خوب است که به هنری علاقه‌مند باشند که می‌تواند زندگی‌شان را تامین کند، احساساتشان را تامین کند؛ می‌تواند کار مورد علاقه‌شان باشد. تمام جهان درباره این صحبت می‌کنند. مسئله اینجاست که باید برای کارشان وقت بگذارند. ما متاسفانه نسل جدید را جوری پرورش داده‌ایم که می‌خواهند یک شبه به یک نقطه خیلی اعلا برسند. اساسا همچین چیزی امکان ندارد. پایه کاری در هنر ما به قدری از لحاظ معاش ضعیف است که بچه‌ها با وجود اینکه کار را دوست دارند، ولی وقتی وارد می‌شوند و شرایط را می‌‌بینند، پس می‌زنند. بحث اقتصاد خیلی خیلی مهم است. من به شدت نگران آینده هنر کشور هستم؛ نه فقط انیمیشن و صدا و دوبله. به صورت کلی نگران این هستم که آیا در آینده هنرمندی خواهیم داشت؟ اصلا کسی وقت می‌گذارد که هنر را یاد بگیرد؟ یا وضع اقتصاد ما به جایی رسیده است که کسی نمی‌تواند خیلی به هنر فکر کند. هنر حوزه‌ای است که برای هر کشوری و برای هر انسانی مهم است؛ زیرا که با احساسات افراد سروکار دارد. من فکر می‌کنم که اقتصاد به نوعی احساسات ما را خدشه‌دار کرده است . باید برای آن فکری بشود. ان شاء الله که هنر کشورمان باقی بماند و هرروز هم ارتقا پیدا کند.

در جشنواره امسال کاری را دارید؟

برای جشنواره امسال یک فیلم سینمایی دارم که در بخش مسابقه هم هست و مطمئنم اگر امسال حقیقتا گروه داوری بخواهند نگاه واقعی داشته باشند و به کودکان اهمیت بدهند و نگاه انیمیشن هم داشته باشند که خوب لازمه آن، تخصصشان در این زمینه است، قطعا این فیلم باید جزء فیلم‌های خوب جشنواره باشد و منتظر جوایز زیادی برای آن باشیم. امیدوارم فضای ذهنی هیئت داوران، فضای کودک و انیمیشن هم باشد.فیلم بچه زرنگ است که مدیر دوبلاژ خودم هستم؛ کارگردانش هادی محمدیان است و آقای حامد جعفری، تهیه‌کنندگی کار را برعهده داشته‌اند. عواملی هستند که فیلشاه را کار کردند و واقعا برای این فیلم، زحمت کشیده‌اند. همه ما منتظر هستیم که اتفاقات خوبی برایش رقم بخورد. دوستان کار را که تماشا بکنند، متوجه می‌شوند که کیفیت بسیار بالایی دارد و برایش بسیار وقت و هزینه صرف شده است.