ماهنامه صبا
در این گزارش ماهنامه صبا به بررسی جشنواره چهل و سوم فجر پرداخته‌ایم.
آمارها چه می‌گویند
پس از پایان مهلت فراخوان فیلم‌ها در ۳۰ آبان ماه، کار هیأت انتخاب که ۷ نفر از اهالی سینما بودند، آغاز شد. از ویژگی‌های این دوره حضور پررنگ سینماگران در هیأت انتخاب بود که اکثر آنها حضور در چنین جمعی را برای نخستین بار تجربه می‌کردند. این افراد بسیار پرانرژی از همان ساعات اولیه صبح کار خود را آغاز و با دقت فیلم های متقاضی را ارزیابی کردند. خروجی این هیأت انتخاب، ۳۳ فیلم در سینمای ایران و ۴ انیمیشن بود که بعد از آن جشنواره وارد فاز جدی‌تری شد. حالا مروری داریم بر فیلم‌های منتخب و آمارهایی که این جشنواره ارائه می‌دهد.
تحلیل آماری بر اساس ژانر
کفه فیلم های درام یا به اصطلاح اجتماعی آثار بخش سودای سیمرغ جشنواره چهل و سوم همچون پیشینیان خود با حضور ۲۱ فیلم سنگین تر از دیگر ژانرهایی است که در جشنواره حضور دارند. پس از ژانر درام فیلم های با موضوع دفاع مقدس با شش فیلم حضور در رتبه دوم و گونه های کمدی و انیمیشن هر کدام با چهار اثر در رده سوم بسامد فیلم های حاضر در فجر چهل و سوم هستند. همچنین ابراهیم حاتمی کیا با نسخه سینمایی از سریال موسی کلیم الله نیز در این دوره از جشنواره حضور دارد.
تنوع ژانری خوبی نیز در این دوره برقرار است. حضور پرتعداد نماینده سینمای اجتماعی در کنار کمدی‌هایی که طی ماه‌های اخیر، نقل‌قول‌های بسیاری راجع به متفاوت بودن‌شان به گوش می‌رسید و البته آثار استراتژیکی، چون «موسی» و «صیاد» می‌تواند چالش‌های رقابتی خوبی را برای این دوره رقم بزند. در کنار این تنوع گونه‌ای، حضور پرتعداد بازیگران، کارگردانان و تهیه‌کنندگان نام‌آشنا می‌تواند نویدبخش آشتی گسترده هنرمندان با بدنه مدیریتی سینما و جشنواره فیلم فجر باشد. امسال و آن‌طور که دبیر جشنواره در اعلام اسامی آثار بخش رقابتی اعلام کرد، بخش سودای سیمرغ و نگاه نو، با یکدیگر تلفیق شده و دیگر به‌صورت مجزا داوری نخواهند شد.
نگاه ویژه به آثار خاص
همچنین با حضور چهار انیمیشن در این دوره ؛ انیمیشن ها مانند سال گذشته، در بخشی مستقل داوری می شوند، اتفاق خوبی است که گویا با توجه به تثبیت روند تولیدات این گونه سینمایی، به تقویم سالانه جشنواره الصاق شده و دیگر قرار نیست به مانند برخی ادوار، فیلم های انیمیشن در فهرست آثار بلند سینمایی، دیده و داوری شوند. گفتنی است طبق اعلام منوچهر شاهسواری جشنواره فجر مانند جشنواره های مطرح خارجی دارای بخش جنبی است که فرصتی را برای فیلم هایی که طی سالیان اخیر دچار چالش بوده اند، فراهم کرده تا دیده شوند. باتوجه به این گفته ها فیلم های «قاتل و وحشی»، «پیرپسر»، «رکسانا» و چند فیلم دیگر، فهرست محدود این بخش را تشکیل می دهند که شاهسواری اشاره ای به آثار حاضر در این بخش نکرد. این عدم انتشار اطلاعات بیشتر در این بخش، می تواند یا ناشی از پرهیز از هرگونه حاشیه سازی جدید دیگر باشد یا به این معنا که چانه زنی با سازمان سینمایی و برخی نهادهای دیگر همچنان ادامه دارد تا امکان نمایش تک سانس این آثار فراهم شود. رویکردی که قطعا طی روزهای آینده، اخبار بیشتری راجع به آن منتشر می شود.
سهم زنان فیلمساز
در این دوره از جشنواره، شاهد حضور یک کارگردان و یک تهیه کننده زن هستیم؛ با بررسی آمار در پنج سال گذشته باید گفت می‌توان ردپای پررنگ‌تری از زنان را به ویژه در سی و نهمین جشنواره فجر با سه اثر دید، دوره سی و نهم نرگس آبیار با «ابلق»، آیدا پناهنده با «تی تی» و فرنوش صمدی با فیلم «خط فرضی» جزو دوره‌های پرکار فیلمسازان زن بود، پس از آن در دوره‌های ۴۰ و ۴۱ دو فیلمساز زن به ترتیب منیر قیدی با «دسته دختران» و لیلی عاج با «سرهنگ ثریا»، و دوره چهل و دوم انسیه شاه حسینی با «دست های ناپیدا» در جشنواره حاضر بودند. این دوره از جشنواره هم همچون سه سال گذشته تنها یک فیلمساز زن حضور دارد. بهنوش صادقی با فیلم «مرد آرام» به تهیه کنندگی مهدی هاشمی تنها کارگردان زن حاضر در این دوره است و نیکی کریمی نیز با فیلم «زمانی در ابدیت» به کارگردانی مهدی نوروزیان تنها تهیه کننده حاضر در چهل و و سومین دوره جشنواره است.
بازار داغ فیلم‌های پویانمایی
امسال در اقدامی کم سابقه چهار فیلم پویانمایی در جشنواره حضور دارند؛ فروش قابل توجه انیمیشن ها در گیشه و استقبال مخاطبان از این گونه سینمایی و از طرفی دیگر افزایش فیلم های متقاضی در جشنواره فیلم فجر باعث شده تا این رویداد مهم هنری نیز به این گونه سینمایی روی خوش نشان دهد. چهار فیلم «افسانه سپهر» به کارگردانی عماد رحمانی و مهرداد محرابی و تهیه‌کنندگی مهدی جعفری جوزانی، « پسر دلفینی ۲» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی محمدامین همدانی، « زال و رودابه» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی محمدعلی سجادی و «ژولیت و شاه» به کارگردانی اشکان رهگذر و تهیه‌کنندگی آرمان رهگذر از انیمیشن های حاضر در این رویداد هستند. «زال و رودابه» و «ژولیت و شاه» از انیمیشن های کنجکاوی برانگیز این لیست هستند و با توجه به موفقیت «پسر دلفینی۱» در گیشه‌های خارجی و داخل به نظر می‌رسد قسمت دوم آن هم حرف های تازه ای برای گفتن داشته باشد.
مروری بر ژانر اجتماعی در جشنواره ۴۳
اکنون فیلم های اجتماعی جشنواره فجر نسبت به نظر داوران حدود ۲۱ فیلم است که اکثرا در ژانر درام اجتماعی حاضر شده است.
توجه زیاد به فیلم‌های اجتماعی در جشنواره فیلم فجر، ناشی از پتانسیل بالای این فیلم‌ها در بازتاب واقعیت‌های جامعه، ایجاد گفتگو، تأثیرگذاری بر افکار عمومی، و جذابیت برای مخاطبان و منتقدان است. این فیلم‌ها می‌توانند نقش مهمی در توسعه فرهنگی و اجتماعی جامعه ایفا کنند. فیلم‌های اجتماعی اغلب به عنوان آینه‌ای عمل می‌کنند که واقعیت‌های جامعه، مشکلات، معضلات و چالش‌های آن را به تصویر می‌کشند. این فیلم‌ها با پرداختن به مسائل روزمره مردم، سعی در آگاهی‌بخشی و ایجاد گفت‌وگو در مورد این مسائل دارند. فیلمسازان اجتماعی تلاش می‌کنند دغدغه‌های مردم، مشکلات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، خانوادگی و … را در قالب داستان‌های سینمایی روایت کنند. این رویکرد باعث می‌شود که مخاطبان با فیلم‌ها همزادپنداری کرده و احساس کنند که مسائل آنها دیده و شنیده می‌شود.
نگاهی به فیلم‌های دفاع مقدسی
با کاهش حضور فیلم‌های ارگانی، فیلم‌هایی با مضمون دفاع مقدس نیز کمتر از دوره‌های قبلی است. این دوره ۵ فیلم دفاع مقدسی و براساس زندگی قهرمانان جنگ رونمایی خواهد شد؛ فیلم «اسفند» به نویسندگی و کارگردانی دانش اقباشاوی و تهیه‌کنندگی زنده یاد جلیل شعبانی، روایتگر مقطع مهمی از زندگی شهیدعلی هاشمی از فرماندهان مطرح دفاع مقدس در شناسایی و طرح‌ریزی عملیات خیبر در قرارگاه سری نصرت است. فیلم سینمایی «صیاد» به کارگردانی جواد افشار و تهیه‌کنندگی محمدرضا شفیعی، با تصویر برشی از زندگی شهید سپهبد علی صیاد شیرازی در جشنواره فیلم فجر رونمایی می‌شود. فیلم سینمایی «خدای جنگ» سومین فیلم حسین دارابی براساس زندگی شهید حسن طهرانی‌مقدم جلوی ساخته شده و روایتی حساس از یک اتفاق مهم معاصر را به تصویر می‌کشد. «پیشمرگ» به کارگردانی علی غفاری بخشی از زندگی شهید سعید قهاری سعید را روایت می کند که مهدی نصرتی ایفاگر نقش اوست. «اشک هور» به کارگردانی مهدی جعفری نیز با نگهی به زندگی شهید علی هاشمی ساخته شده است.
۱۳ فیلم اولی
فیلمسازانی همچون امیر پوروزیری با فیلم سینمایی «۱۹۸۶»، مصطفی تنابنده با «آبستن»، محمدابراهیم عزیزی با «بازی را بکش»، محمود کریمی با «بچه‌ی مردم» محمد پایدار با «تاکسیدرمی»، آرمان زرین‌کوب با «ترک عمیق»، ابراهیم امینی با «چشم بادومی»، حسام فرهمند با «رها»، مهدی نوروزیان با «زمانی در ابدیت»، رضا جمالی با «سونسوز»، محمدرضا اردلان با «فریاد»، رضا فرهمند با «لولی» و مهدی اصغری‌ازغدی با «ماریا» برای اولین بار با یک فیلم بلند در این جشنواره حضور دارند.
به طور کلی، جشنواره فیلم فجر به عنوان یک رویداد مهم در سینمای ایران، نقش قابل توجهی در معرفی و حمایت از استعدادهای جوان و فیلمسازان اولی دارد. اهمیت این موضوع به چند دلیل است: شناسایی و کشف استعدادها، حمایت از فیلمسازان جوان، گسترش تنوع سینمایی و ارتقای سطح کیفی سینما.
پرسابقه‌ترین کارگردان‌ها
در میان ۲۰ کارگردان قدیمی‌تر این بخش از جشنواره اسامی کارگردان‌های باسابقه‌تری هم به چشم می‌خورد. فیملسازانی همچون ابراهیم حاتمی‌کیا که با ۱۰ سیمرغ بلورین در دوره‌های مختلف این جشنواره پرافتخارترین فیلمساز این دوره از جشنواره محسوب می‌شود و امسال با بیست و یکمین فیلم سینمایی‌اش «موسی کلیم‌الله» حضور دارد. حاتمی‌کیا نخستین حضور در جشنواره را از همان دوره اول با فیلم ۱۶ میلی‌متری «کوردلان» در سال ۱۳۶۱ و جشنواره اول تجربه کرد و جزو معدود فیلمسازانی است که همه آثارش در فجر حاضر بوده است. رسول صدرعاملی نیز به عنوان فیلمسازی که از نخستین دوره‌های جشنواره فیلم فجر در ادوار مختلف حضور داشته، امسال با چهاردهمین ساخته سینمایی‌اش «زیبا صدایم کن» در جشنواره حاضر شده است. آخرین حضور صدرعاملی در جشنواره فیلم فجر به عنوان کارگردان به سال ۱۳۹۷ وجشنواره سی‌وهفتم بازمی‌گردد که در این سال با «سال دوم دانشکده من» حاضر بود. این سینماگردر جشنواره ۳۸ با «شنای پروانه» و جشنواره ۴۱ با «جنگل پرتقال» به عنوان تهیه‌کننده حضور داشت.
هنوز دیدگاهی منتشر نشده است