سقوط آزاد یک طبقه اجتماعی مهم
فیلم «رها» نه از منظر یک فیلم نامه قصه گو با داستان جذاب و تعلیق‌های بی‌نظیرش بلکه به گمان من به دلیل پرداختن به زندگی یک طبقه اجتماعی گرفتار شده در بحران‌های اقتصادی-اجتماعی که در حال سقوط است حائز اهمیت است.
فیلم «رها» با بازی شهاب حسینی و غزل شاکری اثر مهمی در جشنواره چهل و سوم فجر است؛ نه از منظر یک فیلم نامه قصه گو با داستان جذاب و تعلیق‌های بی‌نظیرش که باعث میشود که بیننده در طول فیلم پیوسته درگیر شود و لحظه به لحظه منتظر اتفاقات بعدی باشد. بلکه به گمان من پرداختن به زندگی یک طبقه اجتماعی گرفتار شده در بحران‌های اقتصادی-اجتماعی که در حال سقوط است حائز اهمیت است.
«رها» داستان زندگی خانواده ای از قشر متوسط است که بدلیل یک اتفاق تلخ برای پدر خانواده (شهاب حسینی) دچار مشکلات اقتصادی شدید شده و اکنون میتوان آنها را جز اقشار کمتر برخوردار جامعه دانست. مدتی پس از آن اتفاق تلخ لپ تاپ رها دزدیده میشود و توحید پدر رها توان خرید لپ تاپ را ندارد اما رها برای ادامه کار خود بشدت به لپ تاپ نیاز دارد و این نیاز باعث میشود تا روزی توحید تصمیم بگیرد برای او هر طور که هست لپ تاپ تهیه کند. پس از آنکه توحید لپ تاپ را خریداری می کند تازه دردسرهای خانواده آغاز شده و رسما کل خانواده وارد ماجرایی میشوند که انتهای بسیار تلخی دارد.فیلم می‌توانست در آن سکانس دیدن کفش‌های رها تمام شود اما بنظرم هوشمندانه بود که داستان را جلوتر ببرد و پدر دوباره به آن مغازه‌ی تعمیر لپ‌تاپ برگردد و دومین شوک بزرگ به تماشاگر وارد شود. قبل‌تر با توجه به کاراکتری که از پسر پولدار قصه دیده بودیم، زورگویی مدام او و مظلومیت توحید و خانواده‌اش فیلم وارد یک جنگ طبقاتی به نفع طبقه‌ی ضعیف شده بود. پولدارها آدم‌های کثیفی بودند و ضعفا بی‌گناه.
داستان فیلم سقوط آزاد یک طبقه مهم اجتماعی را روایت می کند: «طبقه متوسط» ؛ طبقه متوسط توازن قدرت اقتصادی و اجتماعی در جامعه را رقم می‌زند، وقتی این طبقه از بین می‌رود، خلائی در نبود آن ایجاد میشود که منجر به ضربات اجتماعی و فرهنگی شده و باعث بروز مشکلات فراوانی خواهد شد. پیدایش مشاغل کاذب ( در فیلم پدری که وسایل دست دوم میخرد تعمیر میکند و می فروشد)، کاهش انگیزه برای تحصیل (پسری که مدام در خانه است و نه کار میکند نه تحصیل)، افزایش جرم و بزهکاری، کاهش اعتماد به حکومت از پیامدهای زیانبار سقوط طبقه متوسط است. معضلات اجتماعی همیشه در نتیجه مشکلات اقتصادی افزایش پیدا می‌کنند و باید به این واقعیت تلخ اذعان کنیم که این روزها در نتیجه از بین رفتن طبقه متوسط جامعه، معضلات اجتماعی در جامعه ما پررنگ‌تر از همیشه شده است و فیلم درست از همین نقطه جایگاه سقوط کرده طبقه متوسط و ظهور طبقه نوکیسه را به خوبی روایت میکند!
طبقه متوسطی چون خانواده توحید، به طبقه فرودست سقوط کرده، خرید یک لپ تاب زندگی آنها را فلج کرده و در وضعیتی تراژیک گرفتارند. بخاطر همین زندگی حداقلی باید تمامی تحقیرها و بی حرمتی ها را تحمل کنند. خود را به زندگی مشغول کرده اند که فراموش کنند، اما مغروق در استرس های روزانه، دلی گرفتار تعلقات زندگی دارند. دوست دارند شرایط را کنترل و مدیریت کنند، می خواهند همه چیز را برای دیگران عادی جلوه دهند و بگویند ما در حال زندگی کردن هستیم، اما واقعیت ماجرا چیز دیگری است. به واسطه گفتن های مکرر خواسته های حداقلی، دردهایشان سطحی شده است که دیگر حتی از سخن گفتن از رنج هایشان طفره می روند. ریاضت و قناعت و قربانی کردن زندگی حال شان، هم نمی تواند شانیت جایگاه اجتماعی آنان را حفظ کند. خط کشیدن روی وسایل «دست دوم فروشی» توسط توحید از همین سقوط طبقاتی او نشات می گیرد. تلاش ها گویی در مقابل بی ثباتی و به هم ریختگی وضعیت اقتصادی بی ثمر است. جدال آنها برای رسیدن به جایگاهی برتر نیست، بلکه تلاشی محتوم به شکست برای نگه داشتن آسایش روزمره در مواجهه با واقعیت دشوار اجتماعی است، در چنین موقعیتی «وسایل دست دوم» حکم سرمایه مالی پیدا می کند و مرد می خواهد با تعمیر و فروش آنها برای تامین معاش زندگی چاره‌یابی کند. دختر برای خرید لپ تاب تنها دارایی اش (موهایش) را به دوست پولدارش می فروشد و مادر تلاش می کند با خیاطی (دوخت لباس عروس) به اقتصاد خانواده کمک کند!
ورای ارتباط مثبت میان توسعه و گسترش طبقه متوسط، داشتن یک طبقه متوسط قابل اندازه‌گیری برای توازن تقاضای افراد ثروتمند و فقیر درون جامعه ضروری است. در نبود این توازن، عدم سازش میان افراط‌ها می‌تواند منجر به درگیری سیاسی و اجتماعی شود. «رها» نمایش آشفتگی اقتصادی و تلاطمات اجتماعی یک جامعه انومیک است که در بزنگاه نهایی فقیر و غنی را مقابل هم قرار میدهد. نوع برخورد پلیس با افراد این دو طبقه را میتوان نمونه ای از این بزنگاه دوگانگی طبقاتی به حساب آورد. در صورتبندی نهایی فیلم در واقع تلاشی دارد تا تصویری قابل درک از گستردگی سایه‌ی شر بر زندگی میلیون‌ها طبقه متوسط رو به سقوط را بازنمایی کند.
نویسنده: مهدی لکزی
هنوز دیدگاهی منتشر نشده است