حظ بصر با «پروین»

فیلم دارای نقاط برجسته فراوانی به ویژه در زمینه قاب‌های ناب و تصاویر عالی است که تماشاگر را با بردن به حال و هوای قدیم از خانه باغ‌های بزرگ گرفته تا انجمن شعر با شیشه‌های رنگی و کوچه و خیابان‌های متعلق به آن دوران درگیر حس نوستالژی و حظ بصر عمیقی می‌نماید.

---

داستان‌های واقعی و سرگذشت مشاهیر جهان گونه‌ای از ژانر فیلمسازی است که به آن بیوگرافی می‌گویند. فیلم «پروین» به کارگردانی محمدرضا ورزی که در آخرین سانس شب ششم جشنواره فیلم چهل و دوم در برج میلاد به نمایش درآمد، از این دست فیلم‌هاست که به داستان زندگی فیلم پروین اعتصامی شاعره شهیر اوایل قرن چهاردهم می‌پردازد. پروین اعتصامی یکی از معدود شاعران زن در اوایل سده گذشته بود که در طول عمر کوتاه خود با اشعار پند و حکمت‌آموزش، جایگاهی ارزشمند در ادبیات ایران داشته است.

«پروین» فیلمی است که داستان زندگی این شاعر را در قاب‌هایی بسیار زیبا به تصویر می‌کشد. نماهای از بالای حرکت اتومبیل فتح‌الله خان، برادر پروین از لابلای درختان خزان‌زده، نوید فیلمی شاعرانه را به مخاطب می‌دهد. فیلمی که تا انتهایش، با یکدستی کامل، به خوبی این حس و حال را حفظ کرده و در فضایی واقعی نه استودیویی و نه در دکورهای آشنای شهرک غزالی تصاویری را از زندگی این شاعر به مخاطب نشان می‌دهد.

شنیدن نام شعرا و ادبای بزرگ و مفاخیر ادب ایران نظیر ملک الشعرا بهار، علی اکبر دهخدا، یوسف اعتصامی و… و بازسازی درست تصاویر ایشان در فیلم، از نقاط قوت فیلم محمدرضا ورزی است. شخصیت‌پردازی قوی و حوادثی که بر اساس زندگی واقعی این شخصیت تاریخی نوشته شده و در نگارش آنها از مشاور فیلمنامه یاری گرفته شده است، سبب می‌شود که مخاطب با اعتماد به فیلم بتواند مطمئن باشد که داستان واقعی زندگی پروین اعتصامی را تماشا می‌کند.

زبان فیلم، تلفیقی شاعرانه از اشعار پروین اعتصامی، گفتگوهای روزمره، زبان عامیانه شخصیت زن کولی به نام آگرین و ادبیات متعلق به دهه‌های نخستین ۱۳۰۰ است. شاید اگر نویسنده برای نگارش متن، از ادبیاتی یکدست و مخصوص آن زمان استفاده می‌کرد، روایت فیلم جذابیت بیشتری می‌یافت. چنان که از مکتوباتی نظیر رمان‌ها، کتاب‌های ترجمه و روزنامه‌های آن دوران بر می‌آید، استفاده از برخی واژگان و عبارات به شیوه امروزی مصطلح نبوده و حتی فارسی محاوره‌ای آن زمان، با فارسی امروزه تفاوت‌هایی داشته است. امری که در فیلم «پروین» نیز همچون فیلم «بهشت تبهکاران» به آن توجه زیادی نشده و مغفول مانده است.

به نظر می‌آید نویسندگان این دو فیلمنامه قصد داشته‌اند با اصرار بر نگارش دیالوگ‌ها به زبان امروزی، کار را برای مخاطبان خود ساده کرده و فیلم‌هایشان را ساده‌فهم نمایند. اما این امر به ویژه در فیلم «پروین» که یک روایت تاریخی واقعی از یک شخصیت ادبی است، سبب می‌شود که اصالت این اثر تاریخی زیر سوال برود. این موضوع در مورد جنس بازی برخی از بازیگران به ویژه شخصیت مهکامه به شدت مشهود است، گویی کارگردان فراموش کرده که مهکامه فیلم «پروین»، زنی از جنس تاریخ است و او را مستقیما از زمان حال وارد فیلم کرده است. با این همه فیلم دارای نقاط برجسته فراوانی به ویژه در زمینه قاب‌های ناب و تصاویر عالی است که تماشاگر را با بردن به حال و هوای قدیم از خانه باغ‌های بزرگ گرفته تا انجمن شعر با شیشه‌های رنگی و کوچه و خیابان‌های متعلق به آن دوران درگیر حس نوستالژی و حظ بصر عمیقی می‌نماید.

*سحر ناسوتی