ماهنامه صبا
ساخت آثار تاریخی مذهبی مربوط به واقعه عاشورا نیازمند بودجه بالایی است که طبیعی است این مهم از عهده بخش خصوصی برنمی‌آید.
از زمان پیروزی انقلاب اسلامی تا امروز فیلم‌ها و سریال‌های قابل اعتنایی با موضوع حادثه عاشورا به عنوان بزرگترین واقعه دینی ویژه شیعیان ساخته شده که بینندگان عام و خاص را جذب خود کرده‌اند. از آن جایی که ساخت آثار تاریخی مذهبی مربوط به واقعه عاشورا نیازمند بودجه بالایی است که طبیعی است این مهم از عهده بخش خصوصی برنمی‌آید و صدا و سیما و سازمان‌های دولتی باید برای ساخت اینگونه آثار سرمایه‌گذاری کنند، سهم تلویزیون در تولید چنین آثاری به مراتب بیش از سینماست. جدا از شاخص‌ترین سریال‌هایی که به موضوع عاشورا یا حوادث پس از آن پرداختند، می‌توان به سریال‌های روزهای اعتراض حسین سهیلی‌زاده تولید ۱۳۸۴، سریال وفا به کارگردانی محمدحسین لطیفی تولید ۱۳۸۵، سریال پریدخت به کارگردانی سامان مقدم تولید ۱۳۸۶، سریال آخرین دعوت به کارگردانی حسین سهیلی‌زاده تولید ۱۳۸۷، سریال بانو به کارگردانی فرید سجادی حسینی تولید ۱۳۸۸، سریال یلدا به کارگردانی بیژن میرباقری تولید ۱۳۹۱، سریال یه تیکه زمین به کارگردانی مهدی کرم‌پور تولید ۱۳۹۱ و سریال پرده نشین به کارگردانی بهروز شعیبی که در سال ۱۳۹۳ ساخته شد، اشاره کرد.
در ادامه به مهمترین سریال‌های تلویزیون که به موضوع عاشورا اشاره دارد، می‌پردازیم.
معصومیت از دسته رفته؛ داستانِ وسوسه
| داوود میرباقری | ۱۳۸۲
داود میرباقری با «معصومیت از دست رفته» نشان داد می‌شود با یک قصه که شخصیت آن محوری و مستند نیست هم به فرهنگ عاشورا نزدیک شد. در همین راستا میرباقری یکی از شخصیت‌های فرعی تاریخ یعنی شوذب را محور قرار می‌دهد و از طریق روایتی عاشقانه، اتفاقات جهان اسلام در سال ۶۱ هجری را به تصویر می‌کشد. هدف کارگردان در این سریال نشان دادن ظلم و فساد دستگاه ظالم بنی امیه با روایت یک قصه دراماتیک بوده است. میرباقری با این سریال اندک اندک سراغ ریشه‌های دشمنی اموی‌ها با امامان شیعه رفت و در نهایت بیننده را با زاویه‌ای تازه از واقعه عاشورا آشنا کرد. در واقع این سریال مستقیما به عاشورا نمی‌پردازد اما در همان سال‌های معاصر با واقعه سال ۶۱ هجری روایت می‌شود و تشکیک ایمانی قهرمان اصلی رابطه تنگاتنگی با مواجهه او به عنوان عضوی از دستگاه امویان با واقعه عاشورا پیدا می‌کند.
کارگردانی میرباقری مثل همیشه فوق العاده است. خوب است بدانید که هسته اولیه این داستان واقعیت دارد اما میرباقری نشان داد که از یک موضوع حاشیه ای و نه چندان مهم تاریخی – مذهبی چه بسا می‌توان اثری موفق ساخت.
از سوی دیگر موسیقی بسیار شنیدنی و سازگار با فضای کلی سریال، گریم‌های متناسب با شخصیت کاراکترها، دیالوگ‌های گیرا و جذاب، ترانه پر مفهوم محمد اصفهانی در تیتراژ پایانی و به ویژه بهره گیری از بازیگرانی توانمند و حرفه‌ای، همگی دست به دست هم داده تا با کارگردانی بسیار خوب سید داود میرباقری، در نهایت “معصومیت از دست رفته” به یکی از آثار ماندگار و درخشان و تاثیرگذار تلویزیون در زمره سریال های تاریخی و عاشورایی تبدیل شود.
در این سریال میرباقری، شوذب را در میانه عشق بین دو زن ترسیم کرده است. نخست ماریا زنی که تمام تلاشش داشتن زندگی مملو از عشق و ایمان است و راه سعادت را برای همسرش فراهم می‌کند و دومی حمیرا که با شمایل کولی‌وار خویش، شوذب را می‌فریبد و او را به تدریج با وسوسه به راهیابی بیشتر به دستگاه خلافت امویان، از ایمان دور می‌سازد.
مختارنامه؛ ماندگارترین سریال عاشورایی
| داوود میرباقری | ۱۳۸۹
شاید یکی از مهمترین آثار سال‌های اخیر که با محوریت واقعه عاشورا ساخته شده است سریال «مختارنامه» باشد، اثری که همچنان هم مخاطبان خود را داشته و شاید در صورت پخش مجدد باز هم در صدر آثار پربازدید سیما قرار بگیرد.
اثری که با توجه به پرداخت تاریخی جدی و متن دقیق بعضی قسمت‌هایش به‌صورت جداگانه به تله فیلم‌هایی تبدیل شده‌اند که بازهم مخاطب را به خود جلب می‌کنند، «راز عاشقی»، «راه عاشقی» و «کودکان آب» از این سری تله فیلم‌ها هستند..
چه در زمان پخش و چه در نمایش‌های مجدد، مختارنامه از منظر نگاه و قرائت تاریخی همواره مورد بحث قرار گرفته و نظرهای متفاوتی پیرامون آن وجود داشته اما تصویر کردن بخش‌هایی از واقعه عاشورا در قالب سریال، به دلیل کیفیت و گستردگی، باعث شده که امروز به مهمترین مرجع بصری در پرداخت به موضوع تبدیل شود.
این فیلم برای نخستین‌بار مهرماه سال ۱۳۸۹ به کارگردانی داوود میرباقری از تلویزیون پخش شد. فیلمبرداری این سریال به عنوان ششمین اثر میرباقری پس از مجموعه‌هایی همچون امام علی(ع) و معصومیت از دست رفته، از سال ۱۳۸۳ آغاز شده بود و در سال ۱۳۸۸ به پایان رسید.
سریال «مختارنامه» که با گذشت ۱۴ سال از نخستین پخش آن، بارها از قاب شبکه‌های مختلف سیما روی آنتن رفت، همواره مورد اقبال و توجه مخاطبان خصوصا در ایام ماه محرم و صفر قرار گرفته بود. در طی این سالها نیز مجموعه‌ای با مضامین عاشورایی در قالب فیلم و سریال تولید نشد و همین موضوع علتی بود تا «مختارنامه» همواره گزینه پخش شبکه‌های تلویزیون باشد.
داوود میرباقری کارگردان «مختارنامه» در خصوص تولید آثار تاریخی، مذهبی گفته است: عاشورا یک دریای بی‌کرانی از موضوع، فرم و داستان است. ما نیز به شدت امروز بدان نیاز داریم. امام حسین (ع) را به لحاظ مکتب فکری با چه کسی می‌توان مقایسه کرد؟ من فکر می‌کنم اگر ۱۰۰ فیلمساز ۱۰۰ فیلم درخصوص عاشورا بسازند باز این داستان را محدود کرده‌اند و باز حرف برای گفتن داریم. اصلا یکی از انگیزه‌هایی که سبب شده من به این سمت و سوی هنری بیایم، این بوده که یک روزی به جایی برسیم که بتوانم باورهای دینی و اسطوره‌های دینی خود را به تصویر بکشم.»
شب دهم؛ داستان عشقِ ممنوعه
| حسن فتحی | ۱۳۸۰
به غیر از خود کربلا و عاشورا، بخش مهمی از آثار نمایشی هم درباره‌های آیین‌های مربوط به این واقعه ساخته شده‌اند که از جایگاهی انکارناپذیر در فرهنگ ما برخوردارند. مهمترین اثر تلویزیونی درباره تعزیه و سوگواری حسینی که همچنان و بعد ۲۲ سال، مورد توجه است سریال شب دهم از حسن فتحی است که در زمان پخش با استقبالی گسترده مواجه شد. با گذشت زمان، شاید اجرا و تولید سریال کهنه شده و حتی از چشم افتاده باشد اما قصه به دلیل الگو و ساختار قابل قبول همچنان کار می‌کند. تیتراژ این سریال همچنان یکی از کارهای ماندگار تاریخ تلویزیون است.
داستان در دوران پهلوی اول و زمان ممنوعیت برگزاری تعزیه اتفاق می‌افتد. جوانی عربده کش که فرزند تعزیه‌خوانی خوشنام بوده، برای اثبات عشق ناممکن‌اش به یک شازده قجری زیر بار شرط اجرای تعزیه در ده شب محرم می‌رود. شرطی که اجرای آن هرچه جلوتر می‌رود سخت‌تر اما اراده و باور حیدر (حسین یاری) قوی‌تر می‌شود و به جایی می‌رسد که اجرای تعزیه روز عاشورا تبدیل می‌‌گردد به انگیزه اصلی‌اش. در این میان، داستان‌های فرعی هم چنان به هم می‌پیوندند که فینالی تاثیرگذار تا رقم بزنند.
محمد رضا محقق منتقد سینمایی معتقد است: در واقع «شب دهم» کلاس «تاریخ»، «زیبایی شناسی هنری»، «فیلمنامه»، «شخصیت پردازی و بازیگری»، «دیالوگ نویسی»، «روایت مفاهیم قدسی» و «آموزش دقیق و هنرمندانه زبان و زمانه» است. به طوری که ما «امثال و حکم» و «روایت‌ها» و «ضرب المثل‌ها» را به شکل دقیق در دیالوگ‌ها می بینیم که نتیجه ممارست و تحقیق دقیق حسن فتحی و چکش کاری فیلمنامه است که به یکی از ماندگار ترین آثار درخشان هنری در قالب سریال تلویزیونی منتهی می شود و ما در آن به معنای واقعی کلمه با یک سریال دینی و ملی روبه‌رو هستیم.
به گفته محقق، در این سریال «جلوه‌هایی از هویت قومی فضا»، «روزگار و دوره»، «پوشش و زبان در دوره پهلوی» و در عین حال «مفاهیم عاشورایی» توأمان وجود دارد و درواقع می‌توان گفت این اثر،کار زنده‌ای است که هنوز کیفیت خود را حفظ کرده و با مرور زمان، نه تنها کهنه نمی‌شود بلکه نو به نو و تازه به تازه و مثل یک موجود زنده حرکت می‌کند و جلوه بیرونی آن هم، این است که اثر در مواجه با مخاطب، یک پویایی و داد و ستد ماهوی دارد.
وارث؛ داستانِ یک خواب
|کاظم بلوچی |۱۳۸۲
این سریال که بازیگرانی چون منوچهر آذر، شراره دولت‌آبادی، محمود پاک‌نیت و سیاوش طهمورث در آن به ایفای نقش پرداختند، درباره پیرمردی به نام آقاجان است که دو شیء گرانبها (خنجر جواهرنشان و کتابی نفیس) از پدرزنش به او امانت رسیده است. این پیرمرد که متولی تکیه‌ای در محله خودشان است و سال‌هاست این تکیه برگزار می‌شود، شبی در خواب می‌بیند مردی از او می‌خواهد این دو امانت را به صاحب اصلی آنها بازگرداند. آقاجان، خنجر و کتاب را به خواهرزاده‌اش می‌دهد تا او آنها را به صاحبش برساند.
در آن سالها که «وارث» از تلویزیون پخش شد، ساخت و پخش سریال‌های مناسبتی محرم تازه به راه افتاده بود. به همین دلیل این سریال که قصه جذاب و نویی داشت، در خاطر مخاطبان ماندگار شد.
سفر سبز؛ در جست‌وجوی وطن
سریال سفر سبز به کارگردانی محمدحسین لطیفی و تهیه کنندگی مجید اوجی در ژانر مذهبی ساخته شده است
این سریال یکی از سریال‌های به یاد ماندنی و پرمخاطب در دهه ۸۰ است که نویسندگی فیلمنامه این سریال نیز برعهده حسین پاکدل بوده است.
این سریال درباره زوج مسیحی است که به ایران می‌آیند و یک پسر بچه ایرانی را به عنوان فرزند خوانده همراه خود به آلمان می‌برند و همچنین در سفر به کشورهای دیگر سه پسربچه را به عنوان فرزند خوانده قبول می‌کنند و پس از سالها و قبل از فوت حقیقت را به بچه ها می‌گویند؛ حالا پسر ایرانی تصمیم می‌گیرد به ایران برگردد تاخانواده‌اش را پیدا کند و…
این سریال در ۱۵ قسمت ۴۵ دقیقه ای تولید شده اسـت. مجموعه تلویزیونی سفر سبز برای نخستین بار از شبکه سوم سیما درسال ۱۳۸۱ بـه روی آنتن رفت.
در این سریال بازیگران مطرحی ایفای نقش کرده اند که بازی هر کدام از آنها آنقدر درخشان است که حتی به عنوان نقش فرعی در ذهن مخاطب به یادگار مانده باشد؛ گوهر خیراندیش در نقش جملیه گدا با گریم خاصی که در این سریال دارد، یکی از درخشان‌ترین نقش های کارنامه هنری خود را ایفا کرده است.
هر چند که موفقیت این سریال‌ها بسیار برجسته است، اما ممکن است با توجه به حساسیت محتوا، نقدهای منفی هم وجود داشته باشد که ممکن است نگرش‌های مذهبی، تاریخی و فرهنگی مخاطبان را به چالش بکشد.
دو طفلان مسلم؛ داستانی پر آب چشم
مجموعه تلویزیونی طفلان حضرت مسلم بن عقیل به تهیه کنندگی و نویسندگی مجتبی یاسینی و نویسندگی بابک صفی خانی با ژانر دراماتیک مذهبی و تاریخی در سال ۱۳۸۷ از شبکه دوم سیما پخش شد .
بعد از شهادت حضرت مسلم بن عقیل علیه السلام در کوفه، فرزندان او به نامهای محمد و عبدالله آواره شده و در کوفه غریب بودند. دختری به نام سلافه آنها را به صورت پنهانی پذیرایی و مواظبت می‌کرد. آنها پس از خیانت یکی از افراد کوفه به نام حارث اسیر می‌شوند. حارث آن دو تن را به شهادت رسانده و سرهای آنها را نزد عبیدالله بن زیاد حاکم وقت کوفه می‌برد …
یاسینی در گفتگویی درباره صحنه پایانی این سریال گفت: روزی که می‌خواستیم سکانس شهادت طفلان مسلم را کار کنیم پور ایمان بازیگر نقش حارث نتوانست تا صبح بخوابد. صحنه سر بریدن کودکان را که می‌خواستیم بگیریم دیدم پور ایمان پشت نیزارها نشسته و گریه می‌کند. همان طور که خیلی‌ها با دیدن این سریال گریستند.
بهنام مزینانی
هنوز دیدگاهی منتشر نشده است