«موج سوار»؛اثری استعاری

فیلم موج‌سوار یک اثر استعاری است، یعنی هر آنچه را که می‌بینیم باید در معنای دورش دقیق شویم وگرنه لذت اصلی را نخواهیم برد.

بالاخره طلسم نیکلاس کیج شکسته شده و فیلم خوبی بهش رسید. او که بخاطر سبک زندگی پرزرق‌وبرق‌اش مجبور است فیلم‌های دسته‌هزار بازی کند و خرج‌ زندگی‌اش را دربیاورد، حالا قرعه به نامش افتاده و فیلم درست‌درمانی را بازی کرده است. البته این فیلم آنقدرها هم چشم‌گیر نیست اما جوری است که می‌شود برای چند بار تماشایش کرد و ازش لذت برد. در این یکسال فیلم‌های انگشت‌شماری بودند که هم ایده‌ی خوبی داشتند و هم پرداخت درستی که مخاطب بتواند تحمل‌شان کند. می‌گویم تحمل چونکه عصر طلایی سینما خیلی وقت است تمام شده و از منتقد گرفته تا مخاطب گذری و تماشاگر سینه‌چاک سینما مجبور است سری به سال‌های گذشته بزند و فیلم‌های قدیمی‌تر را ببیند تا قحطی سینمای این دوران تاریک را بشورد و ببرد.

نیکلاس کیج در موج‌سوار انصافا خودی نشان داده و اپسیلونی از بازی‌های جذاب گذشته‌اش را به مخاطب دوباره ارائه می‌کند. شاید این فیلم مرحله‌ی جدیدی از زندگی بازیگری کیج باشد، فیلمی که به او نشان دهد، هر پروژه‌ای بخاطر پول ارزش بازی کردن را ندارد. فیلم موج‌سوار که برای اولین بار در جشنواره کن به‌نمایش درآمد، خیلی‌ها را به تحسین وا داشت اما در عین حال تعدادی از تماشاگران فقط بازی کیج را دوست داشتند و نوع روایت‌اش را نپسندیدند.
خب به‌سراغ فیلم می‌رویم، موج سوار با روایتی خانوادگی شروع می‌شود. نیکلاس کیج که نامش در این فیلم مشخص نیست و ما در این نقد او را موج‌سوار خطاب می‌کنیم، به‌همراه پسرش به‌سوی تعطیلاتی دل‌انگیز می‌رود، او قرار است به اقیانوس بزند و پسرش را با موج‌ها همراه کند. اما همه‌ی این‌ها در خیالات کیج اتفاق می‌افتد و آن‌ها به محض رسیدن به ساحل با معضل بزرگی روبه‌رو می‌شوند. همینجا موتور درام روشن می‌شود، تعلیق شکل می‌گیرد و موج‌سوار را با مسئله‌ای اساسی روبه‌رو می‌کند. آن تصویر آرام و سکوت زیبای ساحل اقیانوس رنگ می‌بازد و روایت آبستن اتفاقاتی می‌شود که کیج را به جهان خاصی می‌برد. اینکه نیکلاس کیج هیچ نامی در این فیلم ندارد، برمی‌گردد به شخصیت‌های سرگشته و ناامید فیلم‌های نوآر و برخی از ضدوسترن‌ها. او همانند قهرمانان این فیلم‌ها در دنیایی تاریک رها شده است. اما مثل آن‌ها درگیر تقدیرگرایی نمی‌شود و به اقیانوس می‌رسد.

اول از همه این نکته را باید در نظر داشت که فیلم موج‌سوار یک اثر استعاری است، یعنی هر آنچه را که می‌بینیم باید در معنای دورش دقیق شویم وگرنه لذت اصلی را نخواهیم برد. بدون شک آن کیف انتهایی منتظر کسی است که معنای نهایی فیلم را درک کرده باشد. موج‌سوار می‌خواهد به اقیانوس برسد، جائی که در آن متولد شده است. حالا این اقیانوس که نمادی از زهدان است به معنای هویت نیز تعبیر می‌شود. اقیانوس کهن‌الگوی مادر است، جائی که موج‌سوار باید به آن برسد و آرام بگیرد. او در آنجا به‌دنبال هویت و گذشته‌ی گمشده‌ی خودش است. جائی که پدرش ماشه را روی سر خود کشیده است.

پس حالا اقیانوس برای او نماد کاملی از زندگی است. جائی که هم مادرش را پیدا می‌کند و هم پدرش را. حالا موج‌سواری جنبه‌ی عظیم دیگری برای او دارد. موج‌سواری نمادی است از یک خانواده‌ی از دست رفته. او قرار است اقیانوس پدری‌اش را به پسرش واگذار کند و در موج‌های اقیانوس با فرزندش رها شود. حالا مسئله‌ی مهم این فیلم برای قهرمان قصه در این خلاصه می‌شود که آیا او درنهایت می‌تواند به خواسته‌اش برسد و پای در اقیانوس قرار دهد؟ همه‌ی کشمکش‌های این فیلم در این ایده خلاصه شده است: «می‌خواهم به اقیانوس برسم!»
کیج به محض ورودش با گروهی بنام پسران خلیج برخورد می‌کند. آن‌هایی که به او اجازه نمی‌دهند وارد اقیانوس شود و موج‌سواری کند. آن‌ها قوانینی برای خود دارند: «موج‌های اقیانوس تنها برای بومیان است». موج‌سوار ما را به یاد فیلم مرد حصیری می‌اندازد، جزیره‌ای آرام که در قلب آن فرقه‌ای مشغول اجرای اعتقادات خود هستند. حالا این جزیره‌ی به‌ظاهر آرام هم فرقه‌ی پسران خلیج را با خود به همراه دارد. حالا این فیلم وارد سینمای فرقه‌ای هم می‌شود، جائی که گروه خشن این جزیره پایبند اعتقادات خاصی هستند. سردسته‌شان شبیه بوداییان لباس می‌پوشد و مرید معبد شائولین است. این گروه عقیده دارند که تنها آدمی لایق موج‌های این اقیانوس است که تزکیه کند و از همه چیزش بگذرد، طعم نداشتن را بچشد و پافشاری کند.

در این فضای مالیخولیایی شکل‌گرفته فیلمساز ایده‌ی دیگری را از خودش رو می‌کند. مخاطب احساس می‌کند که موج‌سوار وارد سبک سورئال نیز شده است و حالا دیگر مرزی میان رویا و واقعیت وجود ندارد. کیج لباس‌هایش را از دست می‌دهد، گوشی‌اش را گم می‌کند، ساعت‌اش را برای خوردن یک قهوه گرویی می‌دهد و حلقه‌اش را بخاطر زنگ تلفن املاک زورگیری می‌کنند. این‌ها همه در شرایطی اتفاق می‌افتد که تماشاگر احساس می‌کند، هیچگاه نیکلاس کیج لکسوس نداشته و بچه‌ی خلیج نبوده است. مخاطب گیج می‌شود که ببیند، چه چیزی واقعی است و چه چیزی توهم است. حالا همه چیز مهیاست تا فیلم المان‌هایی از ژانر تریلر را از خود رو کند، چراکه تعلیق بیش از هر زمان دیگری در این فیلم احساس می‌شود.
پیچش داستانی المان مهمی در چارچوب ژانر تعلیق است و این مرز محو میان خیال و واقعیت در زندگی موج‌سوار به این عنصر پرچالش بازمی‌گردد. درواقع روند سورئال‌گونه‌ی فیلم روی دیگر این پیچش داستانی است. ما فکر می‌کنیم که موج‌سوار عقل‌اش را از دست داده اما چنین نیست و همه‌ی آن اتفاقات و ماشین لکسوس کیج واقعی است. فیلمساز جهان فیلمش را برای مدتی سورئال می‌کند تا مخاطب در پشت این فضای آخرالزمانی غافل‌گیر شود. نه کیج عقل‌اش را از دست داده و نه بی‌خانمان است، همه‌ی این‌ها نقشه‌ای است برای شکل‌گیری عنصر پیچش داستانی و بالا بردن تعلیق!