ماهنامه صبا
در این گزارش ماهنامه صبا مروری بر مهمترین دیدگاه‌های دبیران جشنواره سینما حقیقت داشته‌ایم.
جشنواره سینما حقیقت به عنوان مهمترین رویداد سینمای مستند ایران، از زمان تأسیس در سال ۱۳۸۶ تا کنون، با مدیریت دبیران مختلفی برگزار شده و هر یک از دبیران تأثیر قابل توجهی بر جهت‌گیری آن داشته‌اند. برخی از مهمترین محورهای گفتگوها و اظهارنظرهای روسای این جشنواره به شرح زیر است:
محمد آفریده (دبیر دوره‌های اول تا سوم): او تأکید زیادی بر ارتقای کیفیت مستندهای ایرانی و شناساندن آنها در سطح بین‌المللی داشت. همچنین، ساختار جشنواره در این دوره شکل گرفت و بخش‌هایی نظیر مسابقه ملی و بین‌المللی، بازار فیلم مستند و کارگاه‌های تخصصی معرفی شدند.
شفیع آقامحمدیان (دبیر دوره‌های چهارم تا ششم): او بر ضرورت ارتباط نزدیک‌تر مستندسازان با مخاطبان و بهره‌گیری از مستند برای بازنمایی مسائل اجتماعی و فرهنگی کشور تأکید داشت. این دوره‌ها بیشتر به موضوعات بومی و محلی پرداختند.
محمدمهدی طباطبایی‌نژاد (دبیر دوره‌های هفتم تا دوازدهم): رویکرد او بر توسعه مستندهای بلند و جلب مشارکت بخش خصوصی در تولید آثار متمرکز بود. همچنین، تلاش کرد جشنواره را به محلی برای تبادل نظر بین مستندسازان ایرانی و خارجی تبدیل کند.
محمد حمیدی‌مقدم (از دوره سیزدهم تاکنون): تمرکز او بر جهانی‌سازی جشنواره و معرفی آثار ایرانی به بازارهای جهانی است. او همچنین رشد کمی و کیفی جشنواره، افزایش مشارکت زنان مستندساز و اهمیت بازار فیلم مستند را از اولویت‌های خود عنوان کرده است. در ادامه به مروری بر مهمترین گفتگوها و اقدامات هر کدام از این دبیران چهارگانه می‌پردازیم.
محمد آفریده و تاکید بر ایده‌های نو و بدیع در سینمای مستند
محمد آفریده، به عنوان دبیر اولیه جشنواره سینما حقیقت، در اظهارات مختلف خود به چالش‌ها و اولویت‌های سینمای مستند ایران اشاره کرده است. او تأکید کرد که سینمای مستند ایران باید در راستای بازتاب واقعیت‌های جامعه و فرهنگ کشور باشد. در یکی از مصاحبه‌ها، آفریده به حفظ هویت مستقل سینمای مستند اشاره کرده و گفت که جشنواره سینما حقیقت نباید صرفاً یک جشنواره برای نمایش آثار مستند باشد، بلکه باید محلی برای تأسیس ارتباطات بین‌المللی و رشد فیلم مستند در ایران باشد. او در این مسیر تلاش کرد تا جایگاه سینمای مستند ایرانی را در عرصه جهانی تثبیت کند و از طرفی نشان دهد که این نوع سینما می‌تواند هویت فرهنگی خاصی را در سطح جهانی معرفی کند.
افزودن به این نکته، آفریده بیان کرد که جشنواره سینما حقیقت از ابتدا با هدف تأکید بر ایده‌های نو و بدیع در سینمای مستند تأسیس شد. او همچنین از جشنواره به عنوان فضایی برای آشنایی مستندسازان ایرانی با تجربیات جهانی و ارتقای کیفیت آثار مستند در داخل کشور یاد کرد. این نگرش در ابتدا باعث رشد جشنواره شد و بخش‌های مختلف آن را به محلی برای تبادل دانش و تجربه بین مستندسازان داخلی و خارجی تبدیل کرد.
محمد آفریده به عنوان اولین دبیر جشنواره، تأکید زیادی بر تعریف هویت و ساختار سینمای مستند ایران داشت. او در مصاحبه‌های مختلف، بر نکات زیر تأکید کرد:
بازتاب حقیقت در سینما: مستند باید زبان گویای مردمی باشد که شاید در سینمای داستانی کمتر شنیده می‌شوند. سینمای مستند باید مسیری برای بیان حقایق اجتماعی و فرهنگی باشد.
ضرورت بین‌المللی شدن مستندهای ایرانی: آفریده در دوره‌های ابتدایی بر اهمیت مشارکت مستندسازان ایرانی در رقابت‌های جهانی تأکید داشت و از تولید آثاری که توان معرفی فرهنگ ایرانی به سایر کشورها را دارند، حمایت کرد.
کارگاه‌های تخصصی: او هدف برگزاری کارگاه‌های آموزشی را تقویت مهارت مستندسازان و ارتقای کیفیت آثار دانست.
اگر بخواهیم به اقدامات کلیدی در این دوره هم اشاره کنیم می‌توانیم دست کم به سه مورد از این موارد را به این شرح دست بندی سازیم:
ایجاد بخش‌های رقابتی ملی و بین‌المللی: این جشنواره به سرعت به بستری برای رقابت میان مستندسازان داخلی و خارجی تبدیل شد.
ارتباط نزدیک با مستندسازان خارجی: آفریده با دعوت از مستندسازان و منتقدان خارجی، به برقراری تعامل بین‌المللی در حوزه مستند کمک کرد.
ارتقای مستندهای تجربی و اجتماعی: بسیاری از آثار این دوره‌ها بر تحلیل و نمایش مسائل اجتماعی ایران تمرکز داشتند.
شفیع آقامحمدیان و تلاش برای بین المللی شدن تولیدات مستند
در دوران دبیری شفیع آقامحمدیان در جشنواره سینما حقیقت (از دوره چهارم تا ششم)، تمرکز اصلی جشنواره بر ترویج سینمای مستند با رویکردی تخصصی و آموزشی بود. آقامحمدیان به عنوان یکی از افرادی که در شکل‌گیری جشنواره نقش داشت، در مصاحبه‌ها و اظهارنظرهای خود بارها بر اهمیت شناخت بیشتر سینمای مستند به‌ویژه در ایران تأکید کرد. او معتقد بود که سینمای مستند یکی از موثرترین ابزارها برای تحلیل و ارائه واقعیت‌های اجتماعی، فرهنگی و تاریخی است.
یکی از مهمترین صحبت‌های او در این دوران این بود که جشنواره باید فضایی را فراهم کند که سینماگران مستند بتوانند با آزادی و بدون نگرانی از ممیزی‌های سخت‌گیرانه، آثار خود را به نمایش بگذارند. همچنین، آقامحمدیان در گفتگوهایی که داشت، اعلام کرد که هدف جشنواره، علاوه بر معرفی بهترین آثار مستند، تلاش برای ارتقای سطح تولیدات مستند ایران و شناساندن این آثار به سطح بین‌المللی است. او همچنین بر اهمیت حفظ استقلال جشنواره و عدم دخالت نهادهای دولتی در فرآیند داوری تأکید داشت. این دوره از جشنواره به نوعی به شکوفایی سینمای مستند ایرانی کمک کرد و توانست مستندهای ایرانی را به سطح بالاتری در عرصه‌های بین‌المللی برساند.
شفیع آقامحمدیان در دوره‌های چهارم تا ششم جشنواره، توجه ویژه‌ای به محتوای مستندها و تأثیر آنها بر جامعه داشت. او در مصاحبه‌های مختلف تأکید کرد:
بهره‌برداری از مستند برای تقویت هویت ملی: مستندهای ما باید به سمت بازتاب زندگی واقعی مردم، فرهنگ‌های بومی و محلی و نشان دادن ظرفیت‌های ناشناخته ایران بروند.» او معتقد بود که این آثار می‌توانند نقشی حیاتی در تقویت همبستگی ملی ایفا کنند.
ضرورت نگاه علمی و پژوهشی به مستندها: آقامحمدیان تأکید داشت که آثار مستند باید با تحقیق و پژوهش دقیق ساخته شوند تا بتوانند عمق و تأثیر بیشتری بر مخاطبان داشته باشند.
ارتباط نزدیک‌تر با مخاطب: وی به اهمیت برقراری گفتگوی مستقیم میان مستندسازان و مخاطبان اشاره کرد و بر لزوم نمایش مستندها در فضاهایی غیر از جشنواره، مانند دانشگاه‌ها و مراکز فرهنگی، تأکید داشت.
اما مهمترین اقدامات کلیدی او در این چند دوره به شرح زیر بوده است:
تقویت بخش‌های موضوعی جشنواره: او با افزودن بخش‌هایی مانند مستندهای محیط‌زیستی و اجتماعی، تلاش کرد تا جشنواره به بستری برای پرداختن به مسائل متنوع و روزمره تبدیل شود.
حمایت از مستندسازان جوان و تجربی: بسیاری از مستندسازان جوان در این دوره‌ها مورد حمایت قرار گرفتند و آثاری با نگاه تازه و خلاقانه ارائه کردند.
برقراری همکاری‌های منطقه‌ای: آقامحمدیان از تولید مشترک با کشورهای همسایه حمایت کرد و جشنواره را به بستری برای تبادل فرهنگی در سطح منطقه تبدیل کرد.
محمدمهدی طباطبایی‌نژاد، دبیر جشنواره سینما حقیقت در ادوار هفتم تا دوازدهم، در مصاحبه‌های مختلف نکات مهمی را درباره وضعیت سینمای مستند در ایران و چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی آن بیان کرده است. در دوران مدیریتش، جشنواره با تمرکز ویژه‌ای بر توجه به فیلم‌های مستند ایرانی و حمایت از سینمای مستند در بخش‌های مختلف، به رشد و تکامل خود ادامه داد.
یکی از مهمترین موضوعات مطرح شده توسط طباطبایی‌نژاد، حمایت از مستندسازان ایرانی و بهبود فضای تولیدات مستند بود. او همچنین تاکید کرد که سینمای مستند ایران باید به ظرفیت‌های بزرگ خود در عرصه بین‌المللی پی ببرد و در جشنواره‌هایی مانند سینما حقیقت، توجه بیشتری به فیلم‌های مستند داخلی داشته باشد.
در یکی از مصاحبه‌هایش، او بر اهمیت ترویج و گسترش سینمای مستند در کشور و معرفی فیلم‌های با کیفیت بالا تاکید داشت. طباطبایی‌نژاد معتقد بود که برای توسعه سینمای مستند، باید فضایی فراهم شود که مستندسازان بتوانند آثار خود را در سطح بین‌المللی معرفی کنند و به این ترتیب، سینمای مستند ایران به یک بلوغ خاص برسد.
از دیگر موضوعات مهمی که طباطبایی‌نژاد در دوره دبیری‌اش بر آن تاکید داشت، تقویت بازار فیلم مستند و برگزاری کارگاه‌های تخصصی برای بهبود کیفیت آثار مستند بود. او معتقد بود که سینما حقیقت باید بستری برای تولید و پخش مستندهایی با محتوای اجتماعی و فرهنگی قوی باشد تا بتواند بر تحولات اجتماعی تاثیرگذار باشد
محمدمهدی طباطبایی‌نژاد از مدیرانی بود که نگاه ویژه‌ای به جهانی‌سازی جشنواره داشت. او در گفتگوهای مختلف بر این نکات تأکید کرد:
ارتقای کیفیت و تنوع آثار: جشنواره باید محلی برای پرورش استعدادهای تازه و ارائه آثاری باشد که نگاهی عمیق‌تر به مسائل جهانی دارند.
تمرکز بر مستندهای بلند: طباطبایی‌نژاد معتقد بود که مستندهای بلند می‌توانند با روایت داستان‌های جامع‌تر، تأثیر بیشتری بر مخاطب بگذارند.
جلب مشارکت بخش خصوصی: او تلاش کرد تا حامیان مالی و سرمایه‌گذاران بیشتری را به حوزه مستند جذب کند و تولید مستندها را از نظر اقتصادی پایدارتر کند.
اما مهمترین اقدامات کلیدی او در این چند دوره به شرح زیر بوده است:
بین‌المللی شدن جشنواره: این دوره‌ها شاهد افزایش تعداد آثار خارجی و حضور چهره‌های بین‌المللی در بخش‌های مختلف جشنواره بودند.
ایجاد بازار فیلم مستند: طباطبایی‌نژاد با ایجاد بستری برای فروش و عرضه مستندها، به معرفی مستندهای ایرانی در بازار جهانی کمک کرد.
تأکید بر موضوعات نوآورانه: در این دوره‌ها موضوعات جدیدی مانند فناوری، تغییرات اقلیمی و حقوق بشر وارد جشنواره شد.
دستاوردهای بین‌المللی: جشنواره در این دوره‌ها به یک پایگاه معتبر بین‌المللی تبدیل شد و مستندهای ایرانی توانستند در جشنواره‌های جهانی جوایز متعددی کسب کنند.
محمد حمیدی‌مقدم و تاکید بر جهانی شدن جشنواره
محمد حمیدی مقدم، دبیر چند دوره جشنواره سینما حقیقت، در مصاحبه‌های خود با اشاره به تجربه‌های مختلف این جشنواره، به برخی نکات مهم اشاره کرده است.
یکی از محورهای اصلی سخنان او تأکید بر اهمیت تعامل و گفتگو در این جشنواره بود. او جشنواره سینما حقیقت را فرصتی برای گفت‌وگو و آشنایی با سینمای مستند ایران و جهان می‌داند. وی همچنین بیان کرد که مهمترین تفاوت جشنواره‌های این دوره با ادوار قبلی، توجه ویژه به مستندسازان جوان و کسانی است که در استان‌های مختلف فعالیت می‌کنند. به‌ویژه در دوره‌های اخیر تلاش شده که آثار مستندسازان غیرتهرانی بیشتر دیده شوند و به این گروه فرصت‌های بیشتری برای شرکت در جشنواره داده شود
حمیدی مقدم در مورد وضعیت سینمای مستند نیز نارضایتی خود را از وضعیت مالی این حوزه ابراز کرده و گفته است که سینمای مستند ایران با کمبودهای جدی مالی مواجه است و این مشکل را بارها به مسئولان وزارت ارشاد منتقل کرده است
در پاسخ به بحران‌های جهانی، به‌ویژه وضعیت غزه، حمیدی مقدم گفت که جشنواره سینما حقیقت به این مسائل واکنش جدی نشان خواهد داد و در بخش خاصی به نمایش مستندهایی در مورد غزه خواهد پرداخت. او همچنین از تاسیس صندوق حمایتی برای تولید مستندهای مرتبط با غزه در جشنواره سال گذشته خبر داد و تأکید کرد که هدف از این بخش، نه فقط نمایش آثار، بلکه گفت‌وگو و تبادل نظر در مورد این موضوعات حساس است
در نهایت، او در مورد اهمیت استفاده از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی در تولید مستندها و همچنین اهمیت برگزاری کارگاه‌های آموزشی در جشنواره صحبت کرد. به اعتقاد او، شناخت مستندسازان از این فناوری‌ها امری ضروری است، زیرا ورود هوش مصنوعی به دنیای فیلم‌سازی مستند می‌تواند چالش‌هایی ایجاد کند که نیاز به آگاهی و آمادگی دارد.
حمیدی‌مقدم بر اهمیت جهانی‌شدن جشنواره و تأثیرگذاری آن در بازارهای بین‌المللی تأکید دارد. او در مصاحبه‌های مختلف گفت:
افزایش مشارکت زنان: حمیدی‌مقدم از حضور گسترده زنان فیلمساز در دوره‌های اخیر ابراز رضایت کرد و گفت: «این نشان از پویایی و تنوع در سینمای مستند ایران دارد.
رشد کمی و کیفی جشنواره: او افزود که جشنواره سینما حقیقت باید الگویی برای سایر جشنواره‌های مستند در منطقه باشد.
توسعه بازار فیلم مستند: جشنواره به بستری برای عرضه و فروش آثار مستند تبدیل شده است.
توجه به موضوعات روز جهانی: آثاری با موضوعاتی نظیر تغییرات اقلیمی، عدالت اجتماعی و حقوق بشر بیش از پیش در جشنواره حضور دارند.
برگزاری نشست‌های تخصصی: او نشست‌های نقد و بررسی با حضور منتقدان و مستندسازان برجسته را به یکی از بخش‌های جذاب جشنواره تبدیل کرده است.
هنوز دیدگاهی منتشر نشده است