ماهنامه صبا
عوامل برنامه همگی خالصانه آمده‌اند و هیچ‌کدام راضی به آوردن نامشان نبودند. «حسینیه معلی» اصلا تیتراژ ندارد و در انتهای برنامه به‌جای تیتراژ نام عوامل، عنوانی درحد «خادمان خود در «حسینیه معلی» را فراموش نکنید» دیده می‌شود.
از ۱۶تیرماه سال جاری هم‌زمان با شروع ایام محرم، شاهد یکی از متفاوت‌ترین برنامه‌های تلویزیونی تحت عنوان «حسینیه معلی» بوده‌ایم. این ویژه‌برنامه درواقع فصل جدیدی از یک مسابقه تلویزیونی استعدادیابی در زمینه مداحی است که اولین بار در ایام محرم سال ۱۴۰۱ از شبکه سوم سیما پخش شد و فصل‌های بعدی آن در همین راستا و در مناسبت‌های عزاداری و شادی‌های مذهبی ادامه داشته است. درطول این فصل‌ها با به کار بردن خلاقیت و البته جسارت؛ فرم جدیدی از برنامه‌های مذهبی را ارائه داده که به موجب همین سبک متفاوت و رویکرد نو در برنامه‌سازی آئینی، با استقبال کم‌نظیر مخاطبان آن هم نه فقط در بین قشر مذهبی جامعه بلکه از تمام گروه‌ها و قشرها روبرو شده است.
شرکت‌کنندگان این مسابقه درواقع افرادی هستند که برای دریافت حال معنوی از یکدیگر، دورهم جمع شده‌اند، در این میان اگر نکته‌ای وجود داشته باشد کارشناسان برنامه که جزو حاضران دیگر این محفل‌اند، آن را یادآور می‌شوند. حضور شرکت‌کنندگان و مداحان کشورهای متفاوت در «حسینیه معلی» سبب پخش این برنامه از شبکه‌های بین‌المللی و دیده شدن آن در سطحی وسیع‌تر شده است.
در «حسینیه معلی» آئین عزاداری قسمت‌های مختلف کشور نمایش داده می‌شود. سبک‌هایی که اغلب افراد درموردشان نمی‌دانند و درواقع برای افراد غیربومی آن مناطق، کاملا غریبه است. آئین‌هایی چون آئین سنتی نخل‌گردانی در یزد، تشت‌گذاری در اردبیل، سنگ‌زنی آشخانه خراسان شمالی، سلام علم و کوزه بهشهر و …
وجود این بخش در برنامه و پخش آن از شبکه‌های بین‌المللی، «حسینیه معلی» را حسینیه‌ای متفاوت برای آشنایی دیگر کشورها با آئین‌های سنتی ایران و بالعکس کرده است. از این جهت می‌توان بزرگ‌ترین دستاورد برنامه را حاصل نمایش همین سبک‌ها دانست. انتقادها و حمایت‌های گسترده از این برنامه هم نشان می‌دهد حسینیه معلی برنامه‌ای متفاوت و تا حدود زیادی هنجار شکن است که این همه دیدگاه را له یا علیه خود ایجاد کرده است.
آن‌چه در ادامه می‌خوانید گفتگویی است که ماهنامه صبا پیرو موفقیت حاصل از استقبال فوق‌العاده مخاطبان از «حسینیه معلی» و ادامه پخش آن در این ایام، با تهیه‌کننده این برنامه، سعید ستودگان داشته است:
«حسینیه معلی» برخلاف سایر برنامه‌های هم‌محتوا و مشابه آن که فقط مخاطب خاص خودشان را دارند، خصوصا در فصل جدید مخاطبان زیادی از قشرهای مختلف داشت و حسابی سروصدا کرد. علت چنین بازخودی را می‌توان وجود خلاقیت در طراحی، ساخت و اجرای آن دانست. به‌عنوان تهیه‌کننده برنامه چه نکته‌ای را عامل این بازخورد و موفقیت آن می‌دانید؟
«حسینیه معلی» از گنجی عظیم بهره می‌برد و استفاده می‌کند، آن هم وجود مبارک حضرت سیدالشهدا و ذخیره کلان و ریشه‌دار عزاداری ماه محرم است. بالاخره این موضوع از قدیم‌الایام در فرهنگ ما ایرانیها وجود داشته و به‌نظرم حتی در زمان حال بسیار مشهودتر است که هر ایرانی، با هر سلیقه و با هر سبک فکری، در هر قوم و در هر دسته‌ای که باشد، دلدادگی‌اش به امام‌حسین علیه‌السلام و عزاداری ماه محرم هیچ گاه از بین نمی‌رود. علت استقبال چشم‌گیر و خیرکننده مخاطب در این فصل و فصل‌های پیش برنامه نیز همین نکته و علاقه بسیار زیاد و متفاوتی است که همه ما مردم ایران به ماجرای عزاداری سیدالشهدا و ماه محرم نسبت به دیگر مسائل داریم. ما نیز از همان لحظه آغاز ساخت «حسینیه معلی»، می‌دانستیم که داریم قدم به جایی می‌گذاریم که برای مردم جایگاه بسیار بااهمیت و باارزشی است و به همین دلیل درطول مسیر، تلاش تمام تیم چندصد نفره «حسینیه معلی» بر این بوده که چه در فرم و چه در محتوا بهترین‌ها و والاترین مفاهیمی را که می‌تواند جمع‌آوری کند و آنها را به نمایش بگذارد.
یکی از ویژگی‌های خوشایند و طبیعتا موثر در جذب بیشتر مخاطب «حسینیه معلی» شیوه اجرای متفاوت و غیررقابتی آن است. این ایده و به‌طورکلی طراحی نو و بدیع برنامه چگونه شکل گرفت؟
غیررقابتی بودن «حسینیه معلی» جزء اهداف اولیه ساخت این برنامه بود. درحقیقت ما از همان ابتدا می‌دانستیم که قصدمان برگزاری یک مسابقه مداحی نیست. اصلا در دستگاه اهل‌بیت و در دستگاه مدح‌خوانی برای آل‌الله، چیزی به نام برتر وجود ندارد و همه در یک‌سطح هستند. برتری به اخلاص است که آن هم قابل سنجه نیست. به همین دلیل در دوران پیش‌تولید برنامه، جلسات اتاق فکر بسیار زیادی درخصوص چگونگی فرم و ساختار آن داشتیم و درطی این جلسات همراه با تیم‌های محتوایی و کارگردانی در رابطه با فرم و شیوه اجرای برنامه و الزامات و بایدها و نبایدهای آن هم‌فکری می‌کردیم و در نهایت رسیدیم به شیوه و ساختاری که در این ایام از رسانه مشاهده می‌کنید و شکر خدا مردم نیز اجرای برنامه با این فرم را دوست داشتند.
البته این ویژگی در برنامه‌های پیشین شما نیز کاملا بارز است. درواقع باوجود این‌که سال‌هاست حوزه برنامه‌سازی ما حوزه پرطرفداری نیست و برنامه‌های تلویزیونی آن‌قدری که باید چنگی به دل نمی‌زنند و مخاطبان خیلی زیادی ندارند؛ برنامه‌هایی که شما تهیه‌کنندگی‌شان را بر عهده داشته‌اید مانند «استوا» و «پرونده ویژه»، برنامه‌هایی خاص و جذاب بودند.
به اعتقاد خودم «حسینیه معلی» اصلا قابل‌مقایسه با تمامی برنامه‌هایی که پیش از آن توفیق تهیه‌کنندگی‌شان را داشته‌ام نیست. درحقیقت آن احساس تعلقی که عموما تهیه‌کننده نسبت به برنامه درحال تولید خود دارد، در این برنامه بسیار متفاوت و طور دیگری‌ست. در این‌جا «حسینیه معلی» متعلق به ما نیست، متعلق به همه مردم است. به همین خاطر ظرافت و دقتنظرهای موجود در این برنامه می‌بایست چندین برابر کارهای دیگر باشد. درواقع ما تمام مسائل را در «حسینیه معلی» طور دیگری می‌بینیم. از این جهت می‌شود گفت که نسبت به دیگر کارها، کار بسیار سخت‌تری هم هست.
حتی ضبط این برنامه هم تفاوت خاصی با دیگر برنامه‌ها داشت. با وجود این‌که حدود بیست روز قبل از شروع ایام محرم ضبط برنامه تمام شد اما نه صرفا افرادی که لباس مشکی به تن داشتند و جلوی دوربین بودند، بلکه تمام افراد تیم و عوامل پشت‌صحنه آن به‌نوعی حال‌وهوای محرم را داشتند و بدون این‌که از آنها خواسته شود و یا اصلا درموردش حرفی زده شود، همه گروه در آن دوران، مشکی به تن داشتند و واقعا اگر چنین فضایی وجود نداشت برنامه هم به این خوبی پیش نمی‌رفت. چون آن چیزی که مقابل دوربین قرار دارد و در نهایت مردم از قاب تلویزیون می‌بینند، تأثیر بسیار زیادی از پشت صحنه می‌گیرد.
با تمام این تفاوت‌ها، باز هم یک نقطه مشترک در همه برنامه‌های شما وجود دارد، آن هم جسارت مشهود و قابل‌توجهی است که در ساخت آنها داشته‌اید. برای مثال در همان دو برنامه اجتماعی که در سوال قبل نام بردم به موضوعاتی پرداخته‌اید که شاید برای اولین بار شاهد چنین موضوعاتی از رسانه ملی بوده‌ایم.
زمانی می‌توانیم بگوییم یک برنامه تلویزیونی موفق است که بتواند اقبال مخاطبان و بینندگان خودش را به همراه داشته باشد. تمام تلاش ما چه در «حسینیه معلی» و چه در برنامه‌های پیش از آن، بر این بوده که مخاطب احساس نزدیکی و یکی بودن با آن برنامه را داشته باشد. در برنامه‌های گذشته که شما محبت دارید و با حسن‌ظن و لطف خودتان از آنها یاد می‌کنید هم، تمام تلاش ما بر این بود تا مردم خودشان را در آنها ببینند و همچنین احساس کنند که آن برنامه برایشان مفید است و فقط برای پر کردن آنتن ساخته نشده.
در خود «حسینیه معلی» نیز همه سعی‌مان ما بر این بود که آئین‌های مردمی از جای‌جای مختلف ایران بیایند و به اجرای برنامه بپردازند و ما بههیچوجه حتی به قصد نمایشی شدنشان، کوچک‌ترین تغییری در اجرای آنها ایجاد نکردیم و درحقیقت این افراد، خود آئین را با تمام آدابی که دارد در«حسینیه معلی» اجرا می‌کنند و ما هم تمام تلاشمان این است که آن آئین به بهترین نحو بازنمایی شود. احساس می‌کنم علت این که مردم «حسینیه معلی» را دوست دارند و از خودشان می‌دانند این است که ما هیچ تغییری در اتفاقاتی که در آن می‌افتد، ایجاد نکرده‌ایم، حتی روضه‌خوانی‌های حسینیه را کارگردانی نکرده‌ایم. تمام تلاشمان انتقال آن حس واقعی عزاداران به مردم بوده است.
درست می‌فرمائید، بسیاری از مخاطبان «حسینیه معلی» اظهار دارند که زمان پخش این برنامه واقعا احساس می‌کنند که در یک حسینیه نشسته‌اند. درخصوص آئین‌های عزاداری که به بازنمایی‌شان در «حسینیه معلی» اشاره کردید، کمی بیشتر توضیح می‌دهید؟
آئین‌های عزاداری بسیار زیادی از دیرباز در مراسم عزای اهل‌بیت اجرا می‌شده که با وجود با قدمت‌های چندصدساله هنوز ناشناخته مانده‌اند، به دلیل این‌که اغلب این مراسم در شهرهای کوچک و روستاها و بعضا در مناطقی دورافتاده برگزار می‌شده. محتوای این آئین‌ها همچون شیوه‌های اجرا و جلوه‌های بصری‌شان متعلق به فرهنگ همان مناطق بوده است. «حسینیه معلی» درطول چندسالی که برپاست سعی داشته این مراسم‌ها و آئین‌ها را به مخاطبان نشان دهد. برای مثال در سیزده شب این بخش برنامه هفتاد مراسم اجرا می‌شود که پنجاه اجرای آن از همین آئین‌ها هستند. از آن‌جا که پیش از این در هیچ برنامه‌ای اجرای چنین سبک آئین‌هایی به تصویر کشیده نشده، با استقبال بسیار زیادی روبرو شده، استقبالی که معطوف به شهرها یا اقشار خاصی نیست بلکه از نقاط مختلف و بعضا کشورهای مختلفی بوده است و به دلیل همین بازخورد، فصل جدید برنامه به چهار زبان انگلیسی، عربی، اردو و ترکی زیرنویس شده و هم‌زمان با پخش در شبکه سه سیما، در کشورهای دیگر نیز پخش می‌شود.
تعداد اجرای این آئین‌ها در برنامه با توجه به ناشناخته بودنشان واقعا بالاست. دربین صحبت‌هایتان از سختی تولید این برنامه نسبت به دیگر برنامه‌ها گفتید. فکر می‌کنم بخش اعظم آن سختی‌ها به پژوهش، پیدا کردن و به نمایش درآوردن این آئین‌ها مرتبط باشد.
از جهاتی بله همین‌طور است. به‌طورکلی «حسینیه معلی» جزو برنامه‌هایی است که تولید بسیار پرزحمتی دارد، عوامل ساخت این حسینیه ماه‌هاست که شبانه‌روز کار می‌کنند. برای مثال به محض اتمام تولید برنامه‌های مربوط به ایام شعبان برنامه، تیم اتاق فکر ایده‌های مربوط به بخش محرم را ارائه داد و بلافاصله سوژه‌یابی مربوط به این فصل شروع شد. این سوژه‌یابی‌ها هم که شامل سفرهای طولانی به شهرهای مختلف و روستاهای دورافتاده کشور و ارتباط گرفتن با کشورهای دیگر است، سختی‌های خاص خودش را دارد. به‌هرحال مسیری است که برای جمع‌آوری آئین‌های مختلف از گوشه و کنار ایران و آوردنشان به «حسینیه معلی» می‌بایست طی شود.
فکر می‌کنم بعد از طی کردن چنین مسیرهای پرزحمتی، مواجهه با برخی نقدها خیلی منصفانه نباشد و از شنیدنشان خستگی‌های کار باقی بماند. برای مخالفانی که انتقادهایی من‌باب رفتارهایی متغایر با حسینیه به برنامه «حسینیه معلی» داشتند، چه پاسخی دارید؟
بالاخره همیشه منتقدینی هستند که ممکن است نسبت به یک نوع از عزاداری انتقاداتی داشته باشند. چه در رابطه با برنامه‌های تلویزیونی ایام محرم، چه در رابطه با آئین‌ها و سبک‌های عزاداری در این ایام. قطعا می‌شود نقدهای منتقدین را شنید و در جلسات کارشناسی درموردشان صحبت کرد که آیا انتقادهای به‌جایی هستند یا خیر؟ و یا شاید اصلا آن انتقاد، متوجه ما نباشد. طبیعتا ما پیش از شروع تولید «حسینیه معلی» و همچنین در ادامه مسیر، با همه بزرگان عرصه ستایش‌گری اهل‌بیت، بزرگان عرصه مداحی و بزرگان حوزه مرتبط هستیم و در طول تولید دائما بخش‌های مختلف برنامه را با آنها بررسی می‌کنیم، نظراتشان را می‌شنویم، توصیه‌هایشان را نیز با جان دل می‌خریم و به همه آنها جامه عمل می‌پوشانیم. اتفاقا این موضوع را به عنوان یکی از امتیازات این برنامه می‌دانیم که حساسیت‌ها را برانگیخته و موافقان و مخالفان درباب آن به بیان نظرها و دیدگاه‌های خود پرداخته‌اند.
چه پیشنهادی برای برنامهسازان این حوزه در جهت موفقتر و تاثیرگذارتر بودن این نوع برنامه‌ها دارید؟
من خودم هنوز جوان هستم و اتفاقا احتیاج به توصیه دیگر بزرگواران عرصه برنامه‌سازی تلویزیونی دارم و همچنان بسیار بسیار خودم را محتاج به یادگیری و یادگرفتن از همکاران و بزرگواران این عرصه می‌بینم. اما اگر بخواهم به‌عنوان یک تجربه‌نگاری، نکته‌ای را بگویم؛ در حوزه برنامه‌های معارفی و همچنین برنامه‌هایی که برای حضرت سیدالشهدا ساخته می‌شود، اگر تمام تلاشمان را به کار ببریم و فقط و فقط رضایت خود اهل بیت را در نظر داشته باشیم، خود آنها هم در پیشبرد آن کمک خواهند کرد. همین‌طور که ما به عینه داریم می‌بینیم که کمک می‌کنند و به کار جلوه می‌دهند. کارهای این چنینی اگر دلی طراحی و اجرا شود، خود به خود پیش می‌رود و مسائل و چالش‌ها از سر راه کنار می‌روند.
اگر صحبت دیگری درخصوص برنامه «حسینیه معلی» دارید که دوست دارید بیان شود، بفرمائید.
ممنون از شما، لطف کردید که این فرصت را در اختیار ما گذاشتید. جا دارد که همین‌جا تشکر بسیاربسیار ویژه‌ای کنم از دکتر فروغی مدیرمحترم شبکه‌سه و همچنین دکتر نوریانی مدیر محترم گروه معارف و همه عزیزانی که در مدیریت شبکه‌سه بودند و بالاترین همراهی را با «حسینیه معلی» داشتند. واقعا برای آن اهمیت ویژه‌ای قائل بودند و کمک کردند تا با این کفیت تولید شود. همچنین از تمام خادمین محترم «حسینیه معلی»، تیم‌های مختلف سردبیری، کارگردانی، تیم‌های فنی و تولید، همه و همه، از هر کسی در هر جایگاهی، چه جای بزرگ چه کوچک به «حسینیه معلی» کمک کرده، تشکر می‌کنم و دست‌بوسشان هستم.
همچنین عوامل برنامه «حسینیه معلی» که همگی خالصانه آمده‌اند و هیچ‌کدام راضی به آوردن نامشان نبودند. همان‌طور که مشاهده می‌کنید «حسینیه معلی» اصلا تیتراژ ندارد و در انتهای برنامه به‌جای تیتراژ نام عوامل، عنوانی درحد «خادمان خود در «حسینیه معلی» را فراموش نکنید» دیده می‌شود. به تمام این تیم چهارصدنفره که خالصانه درطول سال تلاش می‌کنند تا «حسینیه معلی» به بهترین نحو تقدیم مردم شود، خداقوت می‌گویم. از خوانندگان ماهنامه شما نیز می‌خواهم برای ما و برای خادمان «حسینیه معلی» دعا کنند.
ندا روزبه
هنوز دیدگاهی منتشر نشده است